Czy do osoby poruszającej się na wózku wypada powiedzieć „chodź”? Jak mówić o niepełnosprawności w sposób wyważony, pełen szacunku, językiem precyzyjnym, neutralnym i obiektywnym? Wolontariusze poznańskich organizacji pozarządowych wzięli udział w bezpłatnym szkoleniu pt. „Empatyczne wsparcie. Praktyczne warsztaty na temat niepełnosprawności”. Szkolenie zostało zrealizowane w środę 17 lipca przez Stowarzyszenie Centrum Rozwoju Edukacji Obywatelskiej CREO w ramach projektu „Poznańskie Centrum Wolontariatu”. Zapraszamy do przeczytania relacji ze szkolenia przygotowaną przez Karolinę!
Szkolenie prowadziły: mgr Angelika Kowalczewska-Lipińska, trenerka Stowarzyszenia CREO i nauczycielka współorganizująca proces kształcenia w szkole integracyjnej oraz dr Maria Pawlak, trenerka CREO i hipoterapeutka osób z niepełnosprawnościami. Warsztat obejmował edukację na temat wyzwań i barier, z jakimi zmierzają się osoby z niepełnosprawnościami oraz naukę praktycznych umiejętności niezbędnych do efektywnego wspierania tych osób w codziennym życiu. Kto brał udział, wie jak zjechać wózkiem przez podjazd, w jaki sposób wykonać tak zwany balans, aby pokonać krawężnik i jak złożyć wózek, żeby zmieścił się do bagażnika. Zajęcia praktyczne poprzedzone były teoretycznym wprowadzeniem do tematu. Uczestnicy wypisywali na wspólnym arkuszu papieru hasła kojarzone z niepełnosprawnością. A kojarzył się z nią nie tylko wózek, ale i też inne czynniki jak chociażby bariery, edukacja włączająca, niezależność w podejmowaniu decyzji i aktywne życie.
Model medyczny i model społeczny
Niepełnosprawność przedstawia się w modelu medycznym i modelu społecznym. Model medyczny to długotrwały stan występowania pewnych ograniczeń w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. W modelu społecznym niepełnosprawność pojmowana jest jako niemożność funkcjonowania w społeczeństwie na skutek barier występujących po stronie otoczenia – w tym barier architektonicznych, uprzedzeń itp.
Prowadzące przedstawiły dwa symbole niepełnosprawności. Pierwszy, który prezentuje osobę na wózku, został w 2014 roku w stanie Nowy Jork zastąpiony nowym logotypem. Nowe logo przedstawia osobę, która aktywnie porusza się na wózku. Działanie to miało zachęcić do zmiany postrzegania osób z niepełnosprawnościami jako aktywnych zawodowo i/lub społecznie. Grafika ma kojarzyć się z aktywnością i ruchem.
Są niepełnosprawności, których nie widać na pierwszy rzut oka. To między innymi problemy zdrowia psychicznego, niepełnosprawności będące wynikiem chorób genetycznych lub neurologicznych, niepełnosprawność słuchu (osoba niesłysząca może używać aparatu słuchowego, ale może on być ukryty np. pod włosami i wówczas go nie zauważymy), trudności z mową, niepełnosprawności narządu wzroku. Napisałam „między innymi”, gdyż są jeszcze inne rodzaje schorzeń niemożliwych do zauważenia podczas zwykłego, codziennego kontaktu. W Polsce żyje 15 procent osób z niepełnosprawnościami.
Osoba niepełnosprawna czy osoba z niepełnosprawnością?
Uczestnicy szkolenia wykazali się inicjatywą i chętnie dzielili doświadczeniami w kwestiach związanych ze wspieraniem osób z niepełnosprawnościami w życiu codziennym. Był czas na rozmowy o edukacji włączającej, dyscyplinach sportowych dla osób z niepełnosprawnościami, a przede wszystkim o istocie ich pełnoprawnego traktowania przez społeczeństwo. Angelika zadała pytanie: czy w określeniach „osoba niepełnosprawna”, a „osoba z niepełnosprawnością” dostrzegamy różnicę? Osoba nie jest niepełnosprawna – osoba ma niepełnosprawność. Niepełnosprawność jest tylko jedną z wielu różnych cech, które ta osoba posiada. Są ludzie, którzy nie widzą żadnego problemu w sytuacji, gdy mówi się o nich „osoba niepełnosprawna”. Inni z kolei uważają, że należy używać wyłącznie określenia „osoba z niepełnosprawnością”. Najważniejsze, aby pamiętać o wystrzeganiu się używania sformułowań dyskredytujących osoby z niepełnosprawnościami: przykuty do wózka, inwalida, kaleka, upośledzony, głuchoniemy, sprawny inaczej. Deprecjonująco brzmi również określenie „specjalnej troski”. Dowiedzieliśmy się, że język kształtuje rzeczywistość. Sposób, w jaki mówimy o osobach z niepełnosprawnościami przekłada się na ich postrzeganie przez otoczenie. Nie należy również pytać o przyczynę niepełnosprawności. Obejrzeliśmy m.in. spot jednej z kampanii społecznych Stowarzyszenia CREO, której tytuł brzmi „Bierzemy sprawy w swoje ręce” i ponad pięciominutowy filmik zatytułowany „Yes, I can!” (ang. Tak, mogę!) ukazujący możliwości osób z niepełnosprawnościami. Oba zostały umieszczone w serwisie You Tube.
Savoir vivre wobec osób z niepełnosprawnością
Kultura osobista i przyzwoitość obowiązują zawsze w relacji z drugim człowiekiem. Kontakt z osobą z niepełnosprawnością nie jest w tym względzie wyjątkiem. Doświadczenia osób z niepełnosprawnościami pokazują jednak, że często stają się one obiektem nadgorliwości. Zamiast zapytać osobę z niepełnosprawnością, czy potrzebuje pomocy oraz w jaki sposób można jej pomóc (np. jak chwycić wózek), wielu pomaga na siłę nie pytając, czy dana osoba wsparcia potrzebuje. W ten oto sposób osoba niewidoma zostaje wepchnięta do niewłaściwego autobusu, a człowiek poruszający się na wózku narażony na wnoszenie po schodach czego, rzecz jasna, ma prawo sobie nie życzyć. Zatem zanim pomożemy, pytajmy czy pomoc z naszej strony jest potrzebna. Często patrząc na niepełnosprawność nie widzimy człowieka.
Należy zwracać się bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością, a nie jej towarzysza. Zapraszając osobę poruszającą się na wózku do restauracji albo kawiarni sprawdźmy wcześniej, czy obiekt jest dostępny architektonicznie (nie posiada schodów, ma windę, posadzka nie jest śliska itp.) Rozmawiając z osobą z niepełnosprawnością możemy używać wyrażeń idiomatycznych. Nic nie stoi na przeszkodzie, abyśmy z osobą niewidomą pożegnali się słowami: „miło było cię zobaczyć, do widzenia” lub powiedzieli do koleżanki poruszającej się na wózku „chodź”. Jeżeli nie mamy pewności, jak się zwracać, również pytajmy.
Pokonać krawężnik
Drugą część czterogodzinnego szkolenia stanowiła praktyka. Prowadzące wyszły z uczestnikami na zewnątrz. Wolontariusze dowiedzieli się, z jakich elementów składa się wózek ortopedyczny, a z jakich aktywny oraz jak na każdym z takich wózków się poruszać. W parach ćwiczono jazdę na wózkach i asystowanie osobie na wózku. Wszyscy uczestnicy mieli okazję przećwiczyć obie role na obu wózkach. Prowadzące wyjaśniły kilka zasadniczych kwestii – związanych np. z prawidłową postawą ciała podczas asystowania osobie na wózku (plecy powinny być wyprostowane, a nogi ugięte w kolanach). Osoba praworęczna asystując osobie na wózku aktywnym staje po lewej stronie. Żeby wykonać tak zwany balans niski na wózku aktywnym w celu pokonania krawężnika, najpierw trzeba przybrać odpowiednią postawę ciała – wsunąć się do tyłu, pochylić do przodu, a następnie rozpędzić koła, by te przednie można było podrzucić. Pamiętać trzeba o oddechu. Doświadczenie wykonywania balansu okazało się bardzo cenne. Balansu nie wykonuje się na wózku ortopedycznym, ponieważ ten wózek najczęściej prowadzi osoba asystująca i to do niej należy podniesienie kół wózka, by ominąć przeszkodę.
Autor: Karolina Anna Kasprzak
Sfinansowano ze środków budżetowych Miasta Poznania
#poznańwspiera #pozarządowypoznań
#pomocnipoznań #wolontariatpoznań